6 βήματα για να αποκτήσουμε Διαπολιτισμική Ικανότητα
«Δε βλέπεις τον κόσμο όπως είναι, τον βλέπεις όπως είσαι εσύ.»
Όλοι είμαστε διαφορετικοί, ακόμα και οι «διαφορετικότητες» μεταξύ τους. Όλοι μας επηρεαζόμαστε από το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε και ζούμε, από τις ιστορίες και τις εμπειρίες μας. Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά στην πολιτισμική μας ταυτότητα.
Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διακατεχόμαστε από εθνοκεντρισμό. Αυτό σημαίνει ότι τείνουμε να βλέπουμε τα πράγματα από την οπτική όπου εμείς είμαστε στο κέντρο του κόσμου, γεγονός διόλου αξιοπερίεργο παρά ανθρώπινο και ανεμενόμενο. Για παράδειγμα, αν ρίξουμε μια ματιά στους υπάρχοντες απεικονιστικούς χάρτες του κόσμου, θα δούμε ότι η κάθε χώρα τοποθετεί τον εαυτό της στο κέντρο.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση που συναναστρεφόμαστε με κάποιο άλλο άτομο, πολιτισμικά διαφορετικό από εμάς, χρειάζεται να αναγνωρίζουμε ότι το ίδιο άτομο μπορεί να αλλάξει από στιγμή σε στιγμή ή να συμπεριφερθεί διαφορετικά ανάλογα με το πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται, το οποίο πολλές φορές καθίσταται ασαφές ή ασταθές.
Είτε είμαστε Εκπαιδευτικοί σε διαπολιτισμικά περιβάλλοντα, είτε σπουδαστές και εργαζόμενοι σε μια διαφορετική χώρα, είναι ενδιαφέρον όταν αλληλεπιδρούμε με άτομα τα οποία διαφοροποιούνται ως προς το πολιτιστικό πλαίσιο, τη γλώσσα, τη θρησκεία, κ.ά, να προσπαθούμε να λάβουμε τη βασική γνώση των πολιτισμικών διαφορών, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις με τις οποίες ενδεχομένως θα έρθουμε αντιμέτωποι.
Ένα παράδειγμα χώρας, η οποία χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμική ετοιμότητα και εμπειρία, είναι εκείνο της Σουηδίας. Ο Patrick Gruczkun, σημαντικό μέλος της Περιφερειακής Ένωσης των Τοπικών Αρχών του Gothenburg της Σουηδίας, ανέλυσε σε παρουσίασή του τα έξι βήματα που οδηγούν στην απόκτηση της διαπολιτισμικής ικανότητας, προτείνοντας το παρακάτω μοντέλο:
1. Αυτογνωσία
«Αυτή είναι η δική μου αλήθεια»
Πρώτο βήμα στον δρόμο προς την απόκτηση της διαπολιτισμικής ικανότητας, αποτελεί μια σειρά διερευνητικών ερωτήσεων προς τον εαυτό μας:
Ποιος είμαι και τι φέρνω στην εξίσωση με τις σχέσεις μου με τους άλλους;
Πώς η δική μου αλήθεια επηρεάζει τα αποτελέσματα των σχέσεων αυτών;
2. Επίγνωση της Υποκειμενικότητας
«Η αλήθεια μου δεν είναι Η Αλήθεια»
Το δεύτερο βήμα μας φέρνει πιο κοντά στη συνειδητοποίηση και αποδοχή της ύπαρξης του μη αντικειμενικού παρατηρητή της Αλήθειας. Εδώ, χρειάζεται να αναμένουμε την ανάδειξη και την αντιμετώπιση προκλήσεων, όπως αυτών των κοινωνικών στερεοτύπων, των κοινωνικών ρόλων ή των θεμάτων «ταμπού», τα οποία είναι οικεία και «κατοχυρωμένα» από το πολιτισμικό πλαίσιο από το οποίο προερχόμαστε.
3. Περιέργεια
«Ενδιαφέρομαι για τη δική σου αλήθεια»
Στην προσπάθεια απόκτησης διαπολιτισμικής ικανότητας, το τρίτο βήμα του μοντέλου αποτελεί η περιέργεια. Τώρα είναι η στιγμή να καταβάλουμε περισσότερη προσπάθεια ώστε να κατανοήσουμε ποιος είναι ο ‘άλλος’, μαθαίνοντας περισσότερα για αυτόν, βάζοντας «σε σίγαση» την κριτική μας φωνή. Καλό είναι να έχουμε κατά νου ότι μία κουλτούρα είναι κάτι παραπάνω από μια χώρα. Η συνεχής επικοινωνία και ταυτόχρονα η διατήρηση των ορίων και του αμοιβαίου σεβασμού ανάμεσα στα μέρη που αλληλεπιδρούν, παίζουν καθοριστικό ρόλο.
4. Γνώση και Ικανότητες
«Πρέπει να είμαι προετοιμασμένος και ικανός να λάβω και να δώσω τις πληροφορίες που χρειάζομαι κατά τη διάρκεια των διαπολιτισμικών μου συναναστροφών»
Είναι αρκετά ενδιαφέρον να αναγνωρίζουμε το πολιτιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε και το πολιτιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο καλούμαστε να αλληλεπιδράσουμε εκ νέου. Χρειάζεται και πάλι να διερωτηθούμε:
Τι κρατάμε από το «κληροδοτημένο» πολιτιστικό μας πλαίσιο και τι χάνουμε;
Τι θέλουμε να μάθουμε από το νέο περιβάλλον μέσα στο οποίο βρισκόμαστε; Τι θέλουμε να πετύχουμε;
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αλληλεπιδράσουμε με τους άλλους ώστε να το πετύχουμε;
Η βασική κατανόηση των πολιτισμικών διαφορών που μπορεί να βιώνουμε θα αποτελέσει τον παράγοντα για την εξομάλυνση των διαφορών και των προκλήσεων. Έτσι, είναι να σημαντικό να διαχωρίσουμε τι κληροδοτήσαμε, τι μάθαμε και πώς μπορούμε να συνδυάσουμε αυτό που κληροδοτήσαμε και αυτό που μάθαμε. Πώς δηλαδή από την ανθρώπινη φύση, να περάσουμε στην κουλτούρα και να καταλήξουμε σε αυτό που ονομάζουμε προσωπικότητα.
5. Εμπειρίες
«Να μπορώ να βάλω τον εαυτό μου σε καταστάσεις όπου μπορεί να αποτύχω ή να επιτύχω»
Οι προκλήσεις πάντα θα υπάρχουν. Όταν έρθουμε αντιμέτωποι με αυτές, είναι πιθανόν ότι θα αναδυθούν συγκρούσεις, ακόμα και αναφορικά με τις αξίες μας. Και εδώ προκύπτουν τα ερωτήματα ή οι αμφιβολίες σε σχέση με τις ικανότητές μας, τις προσδοκίες των άλλων και την αυθεντικότητά μας. Είναι μια μάχη που χρειάζεται να δώσουμε με τον εαυτό μας ώστε να αποκτήσουμε αυτοκυριαρχία και να εμπλουτίσουμε τα βιώματα και τις εμπειρίες μας.
6. Αναστοχασμός
«Να σκέφτομαι και να συζητώ τις διαπολιτισμικές μου εμπειρίες ώστε να μπορώ να μάθω από αυτές»
Ο δρόμος προς την απόκτηση της διαπολιτισμικής ικανότητας είναι ένα εκπαιδευτικό ταξίδι, μέσα από το οποίο μπορούμε να αυξήσουμε την ικανότητά μας να δρούμε και να αλληλεπιδρούμε εποικοδομητικά, να είμαστε έτοιμοι να μοιραστούμε τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες μας ώστε να μάθουμε από αυτές και τελικά να χτίσουμε πάνω σε αυτές τη διαπολιστιμική μας ικανότητα. Μόνο μέσα από την επαφή μας με το «διαφορετικό», θα μπορέσουμε να αναδείξουμε τον πραγματικά διαπολιτισμικό μας εαυτό.
Πηγή: https://erasmusfree.files.wordpress.com/2018/10/intercultural-competence1.pdf