«Σφράγισε το, διάβασε το»: Μια ευχάριστη δραστηριότητα στην Ολική Μέθοδο Ανάγνωσης
«Όπως ακριβώς το παιδί μαθαίνει να μιλάει μιλώντας, έτσι μαθαίνει να διαβάζει διαβάζοντας».
Ovide Decroly,
ο πατέρας της «παγκόσμιας μεθόδου ανάγνωσης»
Η ανάγνωση αποτελεί ένα δύσκολο κομμάτι ως διαδικασία τόσο για τα παιδιά της πρώτης δημοτικού όσο και για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή με ειδικές ανάγκες. Συνήθως η ανάγνωση διδάσκεται με την εκμάθηση αρχικά μεμονωμένων γραμμάτων και φθόγγων και στην πορεία συλλαβών και τελικά ολόκληρων λέξεων και φράσεων. Ωστόσο, η συγκεκριμένη μέθοδος πολλές φορές δημιουργεί ασάφεια και χάος στο μυαλό των παιδιών, με αποτέλεσμα να αγχώνονται κατά την ανάγνωση.
Ανά τα χρόνια έχει αποδειχθεί ότι πολλοί μαθητές μαθαίνουν ευκολότερα ανάγνωση όταν ακολουθείται η Ολική ή Αναλυτική Μέθοδος. Η εν λόγω μέθοδος έχει εισαχθεί από τον Οβίδιο Ντεκρολί (Ovide Decroly), Βέλγο γιατρό και παιδαγωγό, που έχει μείνει γνωστός ως ο πατέρας της «παγκόσμιας μεθόδου ανάγνωσης».
Στην ολική μέθοδο ανάγνωσης του Ντεκρολί αρχίζουμε από το όλο και καταλήγουμε στα επιμέρους μέρη. Βασιζόμαστε στην αναγνώριση ολόκληρων λέξεων από το παιδί. Στην ουσία το παιδί συνδέει το κάθε σχέδιο-λέξη με την αντίστοιχη έννοια του κι έπειτα μαθαίνει σταδιακά να αναλύει τη λέξη σε συλλαβές και γράμματα.
Τα βασικά σημεία της Ολικής ή Αναλυτικής Μεθόδου ανάγνωσης είναι τα εξής:
· Στηρίζεται στην αρχή ότι ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ολοκληρωμένες μορφές, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τους ψυχολόγους.
· Η πρώτη ανάγνωση αρχίζει με λέξεις και μικρές φράσεις που έχουν ολοκληρωμένο νόημα. Ταυτόχρονα, το κείμενο που δίνεται στους μαθητές είναι οικείο και προσιτό σε αυτούς. Στόχος είναι τα παιδιά να ανακαλύψουν με χαρά ότι τα αντικείμενα που τα περιτριγυρίζουν λέγονται και γράφονται με το όνομα τους και να νιώσουν την ανάγκη να διαβάσουν αλλά και να γράψουν τέτοια ονόματα γνωστών αντικειμένων τους.
· Προωθεί την αυτενέργεια του μαθητή, ο οποιός καλείται να ανακαλύψει τις λέξεις και τις φράσεις και να τις αναλύσει αργότερα σε γράμματα και φθόγγους.
· Ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε μαθητή, επιτρέποντας του να αφομοιώσει τη διαδικασία της ανάγνωσης αβίαστα κι ανάλογα με τις δυνατότητες του.
· Μπορεί να ενταχθεί στη διαθεματική διδασκαλία.
«Σφράγισε το, διάβασε το»
Πρόκειται για μια εύχρηστη δραστηριότητα που μπορούμε να κάνουμε με τους μαθητές μας, όταν ακολουθούμε την Ολική ή Αναλυτική Μέθοδο ανάγνωσης.
Επιλέγουμε ορισμένες μικρές φράσεις, που είναι οικείες στο παιδί. Προτιμούμε λέξεις και φράσεις που σχετίζονται με τον εαυτό του, με τα ενδιαφέροντα του και με πράγματα που αγαπάει.
Φτιάχνουμε σφραγίδες διαφορετικών χρωμάτων με αυτές τις φράσεις. (Μπορούμε να παραγγείλουμε σφραγίδες διαδικτυακά γράφοντας το κείμενο που θέλουμε να διαθέτουν. Προσέχουμε σε κάθε σφραγίδα να υπάρχει μεγάλο μέγεθος γραμμάτων και ευδιάκριτη γραμματοσειρά. Υπάρχουν σφραγίδες διάφορων γραμμών. Αν θέλουμε να φτιάξουμε δύο ή τρεις φράσεις σε κάποια σφραγίδα –τρεις είναι ο μέγιστος προτεινόμενος αριθμός ανάλογα με τις δυνατότητες του μαθητή μας- αφήνουμε κενές γραμμές ενδιάμεσες, δηλαδή γράφουμε μία φράση στην πρώτη σειρά, η δεύτερη είναι άδεια, η τρίτη έχει πάλι μία φράση και συνεχίζουμε με τον ίδιο τρόπο. Όλα αυτά θα υπάρχουν ως επιλογές σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό κατάστημα κι αν επισκεφθούμε για την παραγγελία σφραγίδων).
Όταν παραλάβουμε τις σφραγίδες μας, τις δείχνουμε στον μαθητή μας. Τον αφήνουμε να αποτυπώσει τις φράσεις των σφραγίδων σε ένα λευκό χαρτί με όποια σειρά επιθυμεί κι όσες φορές θέλει.
Αφού πάρει τον χρόνο του κι ικανοποιηθεί η περιέργεια του με την χρήση των σφραγίδων, τον παροτρύνουμε να διαβάσουμε μαζί τις φράσεις που έχουν οι σφραγίδες. Χρησιμοποιούμε ένα νέο λευκό φύλλο και αποτυπώνουμε ένα ένα το περιεχόμενο της κάθε σφραγίδας. Βοηθούμε τον μαθητή μας στην ανάγνωση. Αν χρειάζεται του διαβάζουμε κι ολόκληρες τις λέξεις ή τις φράσεις.
Επαναλαμβάνουμε την διαδικασία αρκετές φορές. Σταματάμε όταν βλέπουμε ότι η σφραγίδα παύει να μοιάζει με παιχνίδι κι αρχίζει να κουράζει.
Σε κάθε μάθημα σφραγίζουμε σε διάφορες επιφάνειες –διαφορετικές κάθε φορά- και διαβάζουμε με τον μαθητή μας τις φράσεις που αποτυπώνουμε. Επιλέγουμε διαφορετικές και διασκεδαστικές επιφάνειες για να διατηρήσουμε την αίσθηση του παιχνιδιού (π.χ. σφραγίζουμε σε χαρτί, στα χέρια μας, στο θρανίο, σε περιοδικά, ακόμη και στον τοίχο! Σφραγίζουμε όπου μπορούμε να φανταστούμε, εφόσον βέβαια μας επιτρέπεται).
Το παιδί μαθαίνει να διαβάζει αβίαστα και διασκεδαστικά μικρές κι οικείες σε αυτό φράσεις.
Σημεία που πρέπει να προσέξουμε:
-Δεν υπερφορτώνουμε τα παιδιά με λέξεις και φράσεις, για να μην τα κουράσουμε με τα πολλά ερεθίσματα κι έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα.
-Ο ρυθμός της ανάγνωσης είναι καλό να είναι αργός, ώστε να υπάρχει ο χρόνος που χρειάζεται ο νους να συνδέσει αυτό που βλέπει με αυτό που θα πει δυνατά και να αποφευχθεί η τυχαία μαντεψιά.
-Ακόμη κι αν ο μαθητής ανταποκρίνεται άψογα στην Ολική Μέθοδο ανάγνωσης, δείχνοντας να κατανοεί την ανάλυση λέξεων και φράσεων, ως εκπαιδευτικοί δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να διδάξουμε στην πορεία την διαδικασία της ανάλυσης. Η ανάλυση κι η σύνθεση είναι απαραίτητες, ώστε η ανάγνωση να γίνει κτήμα των μαθητών. Όταν λοιπόν οι μαθητές μας είναι έτοιμοι να δεχθούν αυτή την γνώση, τους διδάσκουμε όλα τα γράμματα και τους φθόγγους που συνθέτουν τις λέξεις λεπτομερώς.
Σύμφωνα με τον Ντεκρολί, όπως ακριβώς το παιδί μαθαίνει να μιλάει μιλώντας, έτσι μαθαίνει να διαβάζει διαβάζοντας. Η νόηση συνδέεται με την πράξη. Το παιδί μαθαίνει αβίαστα μέσα από τα λάθη και τις εμπειρίες του και δεν πρέπει να κρίνεται από τις επιδόσεις του, αλλά από την πρόοδο του σε κάτι. Αυτό είναι μια συνειδητοποίηση που θα πρέπει να έχουμε στο νου μας όχι μόνο στην εκμάθηση της ανάγνωσης αλλά και γενικότερα στην όλη διαδικασία της εκπαίδευσης.